Niniejsze zestawienie bibliograficzne „Tygiel Śląskiem nazywany”, liczące 73 opisy bibliograficzne, obejmuje wybór literatury dotyczącej zagadnień etnicznych, społecznych, kulturalnych, językowych i religijnych na Śląsku (od średniowiecza do czasów współczesnych).
Bibliografia została sporządzona na podstawie baz danych Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Opolu oraz baz Biblioteki Narodowej. Materiał bibliograficzny uporządkowany został alfabetycznie, z podziałem na wydawnictwa zwarte i artykuły w czasopismach. Książki dostępne w PBW w Opolu i/lub filiach oznaczone są sygnaturami.
Książki:
1. Dolnośląski tygiel : ludność regionu w pierwszych latach po II wojnie światowej / Elżbieta Kaszuba // W : Śląsk, Polska, Niemcy na przestrzeni wieków : studia historyczne ofiarowane profesorowi Mieczysławowi Paterowi w osiemdziesiątą rocznicę urodzin / pod. red. Teresy Kulak. – Toruń : Wydawnictwo Adam Marszałek, cop. 2008. – S. 165-178
2. Dyskursy o Śląsku : kształtowanie śląskiej tożsamości regionalnej i narodowej w dyskursie publicznym / Lech M. Nijakowski. – Opole : Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2002. – 222, [16] s. tabl. fot. ; 24 cm.
C 185035 (Opole)
3. Dzieje ludności polskiej na Śląsku Opolskim. T. 1, Od czasów najdawniejszych do Wiosny Ludów / Władysław Dziewulski ; red. Józef Kokot ; Instytut Śląski w Opolu. – Opole : Instytut Śląski, 1972. – 187, [1] s., [36] s. tabl. ; 21 cm.
M 013521/I (Brzeg), M 34066 M 34067 M 34068 (Kędzierzyn-Koźle), C 018908/I (Nysa), C 077760/I M 112127/I (Opole)
4. Elementy czeskie w dwudziestowiecznym krajobrazie narodowościowym Śląska / Piotr Pałys // W : Od „Landschaftu” do „krajobrazu” : z pogmatwanych dziejów Śląska / pod red. Grzegorza Straucholda, Joanny Nowosielskiej-Sobel, Rafała Nowakowskiego. – Wrocław : Ośrodek „Pamięć i Przyszłość”, 2017. – S. 132-168
5. Górny Śląsk wyobrażony : wokół mitów, symboli i bohaterów dyskursów narodowych = Imaginiertes Oberschlesien : Mythen, Symbole und Helden in den nationale Diskursen / red. Juliane Haubold-Stolle, Bernard Linek ; Stowarzyszenie Instytut Śląski; PIN – Instytut Ślaski w Opolu; Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej; Herder-Institut. – Opole : PIN Instytut Śląski, 2005. – 341,[1] s. : fot., mapa, portr. ; 24 cm.
M 193772 (Opole)
6. Gwara kresowa na Śląsku Opolskim / Krzysztof Kleszcz // W : Kresowianie na Śląsku Opolskim / pod red. Marii Kalczyńskiej ; przy współpr. Krystyny Rostockiej, Elżbiety Treli-Mazur. – Opole : Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej : Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. E. Smołki w Opolu, 2011. – S. 111-116
M 206637 (Opole)
7. Historia osadnictwa w księstwie opolskim we wczesnym średniowieczu / Idzi Panic. – Katowice : Muzeum Śląskie, 1992. – 195,[1] s. : mapy ; 24 cm.
C 166695 (Opole)
8. Historia Śląska / red. tomu Marek Czapliński. – Wyd. 2. – Wrocław : Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2007. – 682,[2]s. faks.,fot. ; 25 cm. – (Acta Universitatis Wratislaviensis, ISSN 0239-6661 ; nr 3008)
M 065020 (Nysa), M 200556 (Opole)
9. Historia Śląska do 1763 roku / Wacław Korta ; do dr. przygot. i wstępem opatrzył Marek Derwich. – Warszawa : „DiG”, 2003. – 432 s. : il., faks., fot. ; 24 cm.
C 190790 (Opole)
10. Historia Śląska : od pradziejów do 1945 roku / Kazimierz Popiołek. – Wyd. 2 uzup. – Katowice : „Śląsk”, 1984. – 791,[1] s., [9] k. tabl. : il., faks., fot., mapy, ; 25 cm.
M 034116 M 034117 M 035613 (Brzeg), M 46959 M 46960 (Kędzierzyn-Koźle), M 037455 (Kluczbork), M 043164 M 043165 M 043222 (Nysa), C 134471 M 134523 M 134524 M 134525 (Opole)
11. Integracja społeczna ludności rodzimej Śląska po 1945 roku / pod red. Władysława Jachera ; Państwowy Instytut Naukowy Instytut Śląski w Opolu. – Opole : Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski, 1994. – 112, [1] s. ; 24 cm.
M 55223 (Kędzierzyn-Koźle), M 048242 M 048556 (Kluczbork), C 175415 (Nysa)
12. Jak my ongiś godali : język mieszkańców Górnego Śląska od średniowiecza do połowy XIX wieku / Idzi Panic. – Kraków : Wydawnictwo „Avalon”, cop. 2015. – 501, [1] s. ; 21 cm.
13. Kultura i struktura : problemy integracji i polaryzacji różnych grup społecznych na Śląsku : praca zbiorowa / pod red. Wojciecha Sitka ; Instytut Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego. – Wrocław : Instytut Socjologii Uniwersytetu Wrocławskiego, 1992. – 237 s. ; 20 cm.
14. Kultura średniowieczna Śląska : pierwiastki rodzime i obce : zbiór studiów / pod red. Kazimierza Bobowskiego. – Wrocław : Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1993. – 112, [1] s. : il. ; 24 cm.
15. Kulturowo-językowy obraz Śląska / pod red. Lidii Przymuszały i Doroty Świtały-Trybek. – Opole : Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2017. – 297 s. : il., fot. ; 24 cm.
16. Ludność na Śląsku 1945-1990 / Robert Rauziński. – Opole : Wyższa Szkoła Inżynierska w Opolu, 1991. – 138 s. ; 24 cm.
17. Ludność Śląska Opolskiego po II wojnie światowej : materiały z III etapu badań nad integracją społeczeństwa na Śląsku Opolskim / red. [i wstęp] Michał Lis ; Rada Naukowa Wojewody Opolskiego. – Opole : Wojewódzki Ośrodek Informacji Naukowej, Technicznej i Ekonomicznej, 1987. – 246 s. ; 24 cm. – (Materiały i Studia Opolskie ; R. 29, z. 62)
MP 004948″P” (Opole)
18. Mieszkańcy Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej na ziemi opolskiej po 1945 r. : pochodzenie, rozmieszczenie i liczebność / Elżbieta Dworzak // W : Kresowianie na Śląsku Opolskim / pod red. Marii Kalczyńskiej ; przy współpr. Krystyny Rostockiej, Elżbiety Treli-Mazur. – Opole : Oficyna Wydawnicza Politechniki Opolskiej : Wojewódzka Biblioteka Publiczna im. E. Smołki w Opolu, 2011. – S. 91-94
M 206637 (Opole)
19. Między Polską a Niemcami : Śląsk – pogranicze czy region pomostu? : wczoraj – dziś – jutro ; Polska – Śląsk – Niemcy : współpraca Polaków i Niemców wobec nowych wyzwań / aut. Piotr Madajczyk [i in.]. – Opole ; Gliwice : Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej, 2007. – 132 s. : il., fot. ; 24 cm.
M 202004 (Opole)
20. O wielości wizerunków Górnego Śląska i jego mieszkańców / Justyna Kijonka // W : Kulturowo-językowy obraz Śląska / pod red. Lidii Przymuszały i Doroty Świtały-Trybek. – Opole : Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2017. – S. 25-35
21. Obecności etniczne i narodowe na Śląsku Opolskim : procesy kształtowania tożsamości i relacji międzygrupowych / Maria Śmiełowska. – Opole : Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 1999. – 238 s. ; 25 cm. – (Studia i Monografie / Uniwersytet Opolski, ISSN 1233-6408 ; nr 277)
M 59260 (Kędzierzyn-Kożle), C 181038 M 196266 (Opole)
22. Od plemienia do państwa : Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny zachodniej / pod red. Lecha Leciejewicza ; Polska Akademia Nauk. Komitet Nauk Historycznych, Uniwersytet Wrocławski. Centrum Badań Śląskoznawczych i Bohemistycznych. – Wrocław ; Warszawa : Volumen, 1991. – 229, [1] s. : il. ; 24 cm.
23. Podziały Śląska w średniowiecznych przedhusyckich czeskich rocznikach i kronikach : u podstaw kształtowania się regionu historycznego Górny Śląsk / Antoni Barciak // W : Totius mundi philohistor : studia Georgio Strzelczyk octuagenario oblata / red. nauk. Małgorzata Delimata-Proch, Adam Krawiec, Jakub Kujawiński. – Poznań : Wydział Historii UAM, 2021. – S. 135-148
24. Polak – Ślązak – Niemiec : identyfikacje mieszkańców Śląska Opolskiego na początku XXI wieku / Edward Nycz. – Bibliogr. // W : Odmiany tożsamości / red. Robert Szwed, Leon Dyczewski, Justyna Szulich-Kałuża. – Lublin : Wydawnictwo KUL, 2010. – S. 55-70
* Na przykładzie: gminy Bierawa, Kędzierzyna-Koźla, Raciborza, sołectwa Jankowice, wsi Brożec
M 206029 (Opole)
25. Polszczyzna Śląska : historia i współczesność / red. nauk. Bogusław Wyderka. – Opole : OTPN, 1997. – 191 s. ; 21 cm.
C 179555 (Opole)
26. Problematyka ludnościowa Opolszczyzny / Franciszek Adamiec. – Opole : Instytut Śląski, 1961. – 17, [3] s. ; 20 cm. – (Komunikaty. Seria Monograficzna / Instytut Śląski w Opolu, nr 10)
M 007099 (Nysa), M 138068 C 032058 (Opole)
27. Procesy i struktury demograficzne na Śląsku po II wojnie światowej (województwa dolnośląskie, opolskie i śląskie) / Agata Zagórowska, Robert Rauziński, Janusz Słodczyk. – Wydanie I. – Opole : Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, 2020. – 230 s. : il. Kolor. ; 24 cm. – (Studia i Monografie / Uniwersytet Opolski, ISSN 1233-6408 ; nr 597)
M 220743 (Opole)
28. Rozmieszczenie ludności kresowej na terenie województwa opolskiego / Elżbieta Dworzak // W : Powojenne losy inteligencji kresowej : materiały z konferencji naukowej, która odbyła się w Opolu 18-19 listopada 2005 roku / pod red. Elżbiety Treli Mazur. – Opole : Wydawnictwo Instytut Śląski, 2007. – S. 115-123
M 212284 (Opole)
29. Spojrzenie przez gardinkę : wielokulturowość Górnego Śląska na przykładzie Ziemi Prudnickiej / pod red. Wojciecha Dominiaka. – Prudnik : Muzeum Ziemi Prudnickiej, 2016. – 96 s. : il. ; 24 cm.
M 215697 (Opole)
30. Starzy i nowi mieszkańcy Opolszczyzny / Maria Szmeja ; Państwowy Instytut Naukowy – Instytut Śląski w Opolu. – Opole : Wydawnictwo Instytut Śląski, 1997. – 138 s. ; 24 cm.
M 179660 (Opole)
31. Studia i materiały do osadnictwa Opolszczyzny wczesnośredniowiecznej / Józef Kaźmierczyk, Klemens Macewicz, Sylwia Wuszkan. – Opole : Instytut Śląski, 1977. – 629,[3] s., [2] k. tabl. : il., mapy, err. ; 25 cm.
C 109518 M 120062 M 149895 (Opole)
32. „Swoi” i „obcy” na Górnym Śląsku : z problematyki stosunków etnicznych / pod red. Kazimiery Wódz. – Katowice : „Śląsk”, 1993. – 152 s. ; 21 cm.
M 048044 (Kluczbork)
33. Śląsk bogaty różnorodnością – kultur, narodów i wyznań : historia lokalna na przykładzie wybranych powiatów, miast i gmin / [red. Krzysztof Kluczniok, Tomasz Zając] ; Urząd Gminy i Miasta Czerwionka-Leszczyny, Dom Współpracy Polsko-Niemieckiej. – Czerwionka-Leszczyny : Centrum MultiMedialne, 2004. – 144, [1] s. : fot., rys. ; 21 cm.
M 068027 (Nysa)
34. Śląsk i Ślązacy / Joachim Bahlcke ; współaut. Joachim Rogall ; tł. [z niem.] Michał Misiorny, Zofia Rybicka. – Warszawa : „Scholar”, 2001. – 447 s. : il., mapy, err. ; 25 cm.
M 57549 (Kędzierzyn-Koźle), C 182678 M 182679 (Opole)
35. Śląska ludność rodzima w strukturze demograficznej i społecznej Śląska Opolskiego wczoraj i dziś / Robert Rauziński, Kazimierz Szczygielski ; Wyższa Szkoła Zarządzania i Administracji w Opolu. – Opole : Wydawnictwa Wyższej Szkoły Zarządzania i Administracji : Wydawnictwo Instytut Śląski, 2008. – 171 s. : il. ; 24 cm.
36. Śląski tygiel : studia z dziejów polskiego średniowiecza / Marek Cetwiński. – Częstochowa : Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej, 2001. – 318 s. ; 24 cm.
37. Śląskie języków pomieszanie / Wojciech Mrozowicz. – Lutynia : Wydawnictwo Chronicon ; Wrocław : OkiS, 2021. – 64, [5] s. : il. (gł. Kolor.) ; 15 cm.
38. Ślązacy i Kresowiacy / Jan Cofałka. – Warszawa : „Scholar”, 2011. – 406,[1] s. : il., fot., portr. ; 21 cm.
M 206828 (Opole)
39. Tożsamość mieszkańców Górnego Śląska / Aleksandra Oczkowicz. – Poznań : Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bezpieczeństwa, 2015. – 195 s. : il. ; 24 cm.
40. Z dziejów ludności żydowskiej na Śląsku / [kol. red.: Karol Fiedor et al. ; red. tomu Krystyn Matwijowski]. – Wrocław : Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 1991. – 191, [1] s. ; 24 cm.
Artykuły w czasopismach:
41. Byle nie dalej na zachód! : Polacy z Kresów na Górnym Śląsku / Bogusław Tracz // Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej. – 2021, nr 1-2, s. 37-47
* Dostępne w Internecie: https://przystanekhistoria.pl/pa2/biblioteka-cyfrowa/biuletyn-ipn/biuletyn-ipn-od-2017/biuletyn-ipn-2021/87043,Biuletyn-IPN-1-22021-Wygnani-z-Kresow-Wschodnich.html [dostęp: 6.09.2023 r.]
42. Cechy polskiej ludności napływowej na Śląsku w okresie międzywojennym : (w opinii członków elit Kościoła katolickiego) / Wanda Musialik // Studia Śląskie. T. 57 (1998), s. 257-265
43. Cyganie na Śląsku / Andrzej B. Lewkowicz // Śląsk. – 1996, nr 12, s. 40-42
* Dostępne w Internecie: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/19651/edition/17174/content?format_id=2 [dostęp: 6.09.2023 r.]
44. Czesi na polskim Śląsku po 1945 roku / Jaroslav Vaculík // Studia Zachodnie. – [Nr] 7 (2004), s. 219-237
* Dostępne w Internecie: https://zbc.uz.zgora.pl/repozytorium/Content/53464/download/ [dostęp: 6.09.2023 r.]
45. Destrukcyjne czy spajające region? : grupy społeczne na średniowiecznym Śląsku w kontekście aktywności politycznej (czwarta ćwierć XII-XV w.) / Przemysław Wiszewski // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 67, nr 4 (2012), s. 103-138
46. Historyczne i społeczne uwarunkowania powstawania mniejszości niemieckiej i narodu śląskiego w Polsce / Maria Szmeja // Studia Socjologiczne. – 1998, nr 4, s. 39-65
* Dostępne w Internecie: https://www.studiasocjologiczne.pl/img_upl/studia_socjologiczne_1998_nr4_s.39_65.pdf [dostęp: 6.09.2023 r.]
47. Imiona i nazwiska Żydów śląskich jako językowe świadectwa mieszania się kultur i obyczajowości / Stanisława Sochacka // Studia Śląskie. – T. 74 (2014), s. 131-142
48. Język polski i język czeski na południowej rubieży Dolnego Śląska w wiekach średnich / Jarosław Malicki // Rozprawy Komisji Językowej. – R. 33 (2006), s. 281-287
49. Kresowianie na Górnym Śląsku – między pamięcią a współczesnością / Antoni Wilgusiewicz // Śląsk. – 2019, nr 3, s. 20-22
* Dostępne w Internecie: https://www.sbc.org.pl/dlibra/publication/709169/edition/667730/content [dostęp: 6.09.2023 r.]
50. Kształtowanie się Śląska (do 1163 r.) : czynniki integracji regionalnej / Stanisław Rosik // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 67, nr 4 (2012), s. 31-52
51. Liczebność i rozmieszczenie Łemków i Ukraińców na Dolnym Śląsku w latach 1947-1955 / Łukasz Sołtysik // Sprawy Narodowościowe. – Z. 35 (2009), s. 65-94
52. Ludność romska w województwie opolskim na podstawie akt Prezydium Wojewódzkiej Rady Narodowej w Opolu z lat 1958-1971 / Justyna Miętka // Śląsk Opolski. – 2004, nr 1, s. 37-44
53. Miejsce i rola ludności rodzimej w społecznościach lokalnych (na przykładzie Śląska Opolskiego) / Władysław Jacher // Studia Śląskie. – T. 50 (1991), s. 25-38
54. Od plemienia do państwa : Śląsk na tle wczesnośredniowiecznej słowiańszczyzny zachodniej / Lech A. Tyszkiewicz // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 46, nr 3 (1991), s. 399-400
55. Pochodzenie terytorialne ludności osiedlonej w Opolu w latach 1945-1950 w świetle dokumentów zachowanych w Archiwum Państwowym w Opolu / Elżbieta Dworzak // Opolski Rocznik Muzealny. – T. 15 (2004), s. 27-52
56. Pochodzenie terytorialne ludności wiejskiej osiedlonej na Opolszczyźnie w pierwszych latach po II wojnie światowej / Elżbieta Dworzak, Małgorzata Goc // Śląsk Opolski. – 2000, nr 3, s. 21-29
57. Polacy, Rosjanie i Niemcy na Śląsku Opolskim po zakończeniu II wojny światowej / Bogdan Cimała // Studia Śląskie. – T. 58 (1999), s. 67-85
58. Problemy narodowościowe i regionalne miasta i powiatu kozielskiego w latach 1848-1950 / Ryszard Pacułt // Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie. – [T.] 7 (2000), s. 30-44
59. Proces wrastania autochtonów i przesiedleńców w nową przestrzeń kulturową na Śląsku po II wojnie światowej / Janina Hajduk-Nijakowska // Journal of Urban Ethnology. – Vol. 17 (2019), s. 109-121
* Dostępne w Internecie: https://rcin.org.pl/dlibra/publication/141967/edition/113599/content [dostęp: 6.09.2023 r.]
60. Przesiedleńcy z Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej na Śląsku Opolskim 1945-2005 : aspekty demograficzne i społeczne : (założenia badań empirycznych) / Anna Bereś, Olaf Gwiżdż, Paweł Sadło // Studia Śląskie. T. 70 (2011), s. 339-353
61. Sytuacja narodowościowa na Opolszczyźnie w świetle ostatniego spisu powszechnego / Krzysztof Stecki // Pro Lusatia. – T. 7 (2008), s. 150-155
62. Śląsk plemienny i piastowski : stadia integracji plemion śląskich / Lech A. Tyszkiewicz // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 47, nr 1-2 (1992), s. 303-311
63. Średniowiecze w monografiach miast Dolnego Śląska / Marek L. Wójcik // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – 2000, nr 3, s. 459-464
64. Tożsamość etniczna mieszkańców ziemi kozielskiej na tle wybranych miejscowości Śląska Opolskiego / Edward Nycz // Szkice Kędzierzyńsko-Kozielskie. – [T.] 13 (2010), s. 94-117
65. Tożsamość kulturowo-regionalna na Śląsku po 1945 r : analiza sił spajających i destrukcyjnych określających spójność społeczną jako zjawisko historyczne (wybrane zagadnienia) / Joanna Nowosielska-Sobel // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 70, nr 3 (2015), s. 101-118
* Dostępne w Internecie: http://wtmh.sobotka.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/2020/02/sobotka_70_2015_3_101%E2%80%93118.pdf [dostęp: 6.09.2023 r.]
66. Tożsamość narodowa i regionalna na Śląsku Opolskim – główne wątki i tezy / Stanisław Senft, Aleksandra Trzcielińska-Polus // Śląsk Opolski. – 2004, nr 1, s. 3-7
67. W kwestii skupisk ludności żydowskiej na Śląsku w pierwszych latach po II wojnie światowej / Andrzej Rykała, Mariusz Kulesza // Studia Śląskie. – T. 61 (2002), s. 235-254
68. W poszukiwaniu śląskiej tożsamości regionalnej (do 1526 r.) / Wojciech Mrozowicz // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 67, nr 4 (2012), s. 139-161
69. Z dziejów Żydów na Górnym Śląsku do 1847 roku / Dariusz Walerjański // Orbis Interior. – T. 5 (2005), s. 25-42
70. Zagadnienia etniczne na Śląsku po II wojnie światowej / Grzegorz Strauchold // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 70, nr 3 (2015), s. 77-100
* Dostępne w Internecie: http://wtmh.sobotka.uni.wroc.pl/wp-content/uploads/2020/02/sobotka_70_2015_3_77%E2%80%93100.pdf [dostęp: 7.09.2023 r.]
71. Źródła prawa określające status ludności żydowskiej na Śląsku do 1742 r. / Marian Ptak // Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka. – R. 46, nr 2 (1991), s. 139-149
72. Żydowscy mieszkańcy Dolnego Śląska : od okresu powojennego do współczesności / Ewa Waszkiewicz // Wrocławskie Studia Politologiczne. – T. 12 (2011), s. 248-258
73. Żydzi na Śląsku na przestrzeni wieków / Józef Mandziuk // Fides, Ratio et Patria. Studia Toruńskie. – 2018, [nr] 8, s. 261-284
Zob. też: Kultura języka na Śląsku; Legendy, podania, bajki i baśnie śląskie
Oprac. Anna Zacłona
Pedagogiczna Biblioteka Wojewódzka w Opolu
Wydział Informacji, Bibliografii i Udostępniania Zbiorów
