W 2025 roku przypada 100. rocznica urodzin Wojciecha Jerzego Hasa – scenarzysty i reżysera „Pożegnań”, „Jak być kochaną” i „Rękopisu znalezionego w Saragossie”.
Dorobek Wojciecha Jerzego Hasa jest imponujący, a jego dzieła znane są miłośnikom kina na całym świecie. „Pożegnania”, „Jak być kochaną”, „Rękopis znaleziony w Saragossie”, „Lalka” i „Sanatorium pod klepsydrą” wpisały się na stałe w historię nie tylko polskiej kinematografii. Senat Rzeczypospolitej Polskiej, przekonany o szczególnym znaczeniu jego dorobku twórczego dla dziedzictwa narodowego i światowego, ogłasza rok 2025 Rokiem Wojciecha Jerzego Hasa – głosi uchwała.
„W setną rocznicę urodzin Wojciecha Jerzego Hasa Senat Rzeczypospolitej Polskiej postanawia oddać hołd jednemu z najwybitniejszych twórców naszych czasów, który na trwałe wpisał się w polską i światową kinematografię” – informuje Senat RP.
„Tworzył filmy arcypolskie i sięgał po najwybitniejsze, choć często zapomniane, dzieła ojczystej literatury, ale Polskę widział jako tygiel wielu kultur, języków, doświadczeń historycznych i artystycznych ekspresji.”
Niniejsze zestawienie bibliograficzne w wyborze dotyczące biografii i twórczości Wojciecha Jerzego Hasa zawiera 87 opisów bibliograficznych. Bibliografia została sporządzona na podstawie elektronicznych baz danych Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Opolu oraz baz Biblioteki Narodowej. Materiał bibliograficzny uporządkowano alfabetycznie, z podziałem na wydawnictwa zwarte i artykuły w czasopismach. Książki dostępne w PBW w Opolu i/lub filiach oznaczone są sygnaturą. Niektóre pozycje bibliograficzne posiadają linki odsyłające do baz pełnotekstowych.
Książki:
1. Dalej aktualne : „Lalka” Wojciecha Jerzego Hasa według Bolesława Prusa / Magdalena Podsiadło // W : Od Mickiewicza do Masłowskiej : adaptacje filmowe literatury polskiej / pod red. Tadeusza Lubelskiego. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2014. – S. 44-69
2. Dekorator wnętrz – współtwórca rzeczywistości filmowej / Ewa Braun. – Katowice : Muzeum Śląskie, 2019. – 151, [1] s. : fot., il. ; 24 cm.
3. Dramat czasu i wyobraźni : filmy Wojciecha J. Hasa / Marcin Maron. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2010. – 531, [1] s., [64] s. tabl. : il. (w tym kolor.) ; 25 cm.
4. Filmowe ogrody Wojciecha Jerzego Hasa / [red. Małgorzata Jakubowska, Kamila Żyto, Anna M. Zarychta]. – Łódź : Wydawnictwo Biblioteki Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, 2011. – 388, [1] s. : il. (w tym kolor.) ; 24 cm.
5. Filmy Wojciecha J. Hasa : dramat czasu i wyobraźni / Marcin Maron. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2010. – 531, [5] s., [62] s. tabl., [2] k. tabl. : il. ; 25 cm.
M 202743 M 204963 (Opole)
6. Hasowski appendix : powroty, przypomnienia, powtórzenia… / Iwona Grodź. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych „Universitas”, 2020. – 365, [2] s. : fot., il., portr. ; 24 cm.
7. Kryształy czasu : kino Wojciecha Jerzego Hasa / Małgorzata Jakubowska. – Łódź : Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego : Wydawnictwo Biblioteki Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, 2013. – 386 s. : il. (w tym kolor.) ; 24 cm.
8. Księga iluzji, księga snów : o twórczości Wojciecha Hasa / Maria Kornatowska // W : Kino polskie w trzynastu sekwencjach / red. Ewelina Nurczyńska-Fidelska. – Kraków : „Rabid”, 2005. – S. 49-62
M 195331 (Opole)
9. Lęk przed sobą : „Pętla” Wojciecha Jerzego Hasa wobec „Pojęcia lęku” Sørena Kierkegaarda / Waldemar Frąc // W : Anatomia strachu : strach, lęk i ich oblicza we współczesnej kulturze / red. nauk. Bogusława Bodzioch-Bryła, Lilianna Dorak-Wojakowska. – Kraków : Wydawnictwo Naukowe Akademii Ignatianum, 2017. – S. 139-150
10. Melodramat, trauma i okrutny optymizm w „Jak być kochaną” Wojciecha Jerzego Hasa / Sebastian Jagielski // W : Przygoda kina : prace dedykowane Profesorowi Tadeuszowi Lubelskiemu / pod red. Sebastiana Jagielskiego i Magdaleny Podsiadło. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2019. – S. [237]-251
11. Między mitem a historią : tajemnica filmowego języka „Sanatorium pod Klepsydrą” Wojciecha J. Hasa / Marcin Maron // W : Od Mickiewicza do Masłowskiej : adaptacje filmowe literatury polskiej / pod red. Tadeusza Lubelskiego. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2014. – S. 222-251
12. Pamiętasz była jesień : wspomnienia o Wojciechu Jerzym Hasie / [red. Anna M. Zarychta, Piotr Litka]. – Łódź : Wydawnictwo Wyższej Szkoły Filmowej, Telewizyjnej i Teatralnej, 2010. – 51, [5] s. : il. ; 21 cm + 1 CD-ROM.
13. Realne – Wyobrażalne – Symboliczne w konstruowaniu osobowości : „Rozstanie” Wojciecha J. Hasa / Małgorzata Jakubowska // W : Lektury płci : polskie (kon)teksty / red. nauk. Mieczysław Dąbrowski. – Warszawa : Dom Wydawniczy Elipsa, 2008. – S. 383-398
M 200397 (Opole)
14. „Świat, w jakim żyjemy jest świadom osoby” : na marginesie plastyczności „Złota” Wojciecha Jerzego Hasa / Iwona Grodź // W : Człowiek w świecie… : książka zbiorowa / pod red. Mariusza Chołodego, Wojciecha Hamerskiego, Marcina Telickiego. – Poznań : Wydawnictwo „Poznańskie Studia Polonistyczne”, 2006. – S. 357-368
15. W zamkniętym kręgu : „Pętla” Marka Hłaski Wojciecha Jerzego Hasa / Justyna Bucknall-Hołyńska // W : Polska szkoła filmowa : reinterpretacje i nawiązania / pod red. Wojciecha Otto. – Poznań : Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2018. – S. 147-156
16. Wojciech Has / Konrad Eberhardt. – Warszawa : Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, 1967. – 87, [4] s., [12] s. tabl. : il., fot., portr. ; 20 cm.
M 055987 (Opole)
17. Wojciech Jerzy Has / [tekst Tadeusz Sobolewski]. – Warszawa : Agora : Studio Filmowe KADR, 2011. – 88, [2] s. : il. ; 20 cm.
18. Wojciech Jerzy Has : projekt pierwszy – Marionetki / Piotr Śmiałowski // W : Niewidzialne filmy, uparci debiutanci / Piotr Śmiałowski. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, 2018. – S. 27-34
19. Zaszyfrowane w obrazie : o filmach Wojciecha Jerzego Hasa / Iwona Grodź. – Gdańsk : „Słowo/Obraz Terytoria”, 2008. – 608, [5] s. : il. ; 23 cm. – (Artyści)
M 202173 (Opole)
Artykuły w czasopismach:
20. Balet czerni i bieli : o „Jak być kochaną” Wojciecha J. Hasa (1963) / Iwona Grodź // Er(r)go. – 2006, nr 2, s. 123-142
* Dostępne w Internecie: https://bazhum.muzhp.pl/media/texts/errgo-teorialiteraturakultura/2006-numer-2-13/errgo_teoria_literatura_kultura-r2006-t-n2_13-s123-142.pdf [dostęp: 9.09.2025 r.]
21. „Baśń z tysiąca i drugiej nocy” czyli orientalne marzenie Jana Potockiego i Wojciecha Jerzego Hasa / Iwona Grodź // Kino. – 2004, nr 1, s. 64-67
22. (Bez)sens życia we wczesnych filmach Wojciecha Jerzego Hasa / Ewa Mazierska // Kwartalnik Filmowy. – R. 34, nr 77/78 (2012), s. 95-110
* Dostępne w Internecie: https://bibliotekanauki.pl/articles/59876847 [dostęp: 9.09.2025 r.]
23. Bohater filmowy jako aktor : czas i tożsamość / Małgorzata Jakubowska // Studia Filmoznawcze. – [T.] 34 (2013), s. 201-215
* Dostępne w Internecie: https://wuwr.pl/sf/article/view/1513 [dostęp: 9.09.2025 r.]
24. Chanson triste : o „Pożegnaniach” Wojciecha Jerzego Hasa / Julia Michałowska // Kwartalnik Filmowy. – Nr 26/27 (1999), s. 237-243
25. Czas dzieciństwa i dojrzewania : dwie epoki heroiczne w „Sanatorium pod Klepsydrą” / Małgorzata Jakubowska // Kwartalnik Filmowy. – R. 35, nr 81 (2013), s. 193-203
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/2778 [dostęp: 9.09.2025 r.]
26. Czasowe warstwy narracji : „Sanatorium pod klepsydrą” Wojciecha Jerzego Hasa / Małgorzata Jakubowska // Kwartalnik Filmowy. – R. 32, nr 71/72 (2010), s. 146-160
* Dostępne w Internecie: https://bibliotekanauki.pl/articles/59876907 [dostęp: 9.09.2025 r.]
27. Dużo dziwnych wątków / Wojciech J. Has ; rozm. przepr. Irena Stanisławska // Film. – 1997, nr 7, s. 76-78
28. Dwoista forma „Szyfrów” Wojciecha Jerzego Hasa – prawda do rozszyfrowania / Anne Guerin-Castell // Kwartalnik Filmowy. – 2000, nr 29/30, s. 42-51
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/4235 [dostęp: 9.09.2025 r.]
29. Estetyczne fałsze i moralne emocje w „Sanatorium pod Klepsydrą” Brunona Schulza i w filmie Wojciecha Hasa / Idit Alphandary ; z jęz. ang. przeł. Katarzyna Lukas // Schulz Forum. – 2022, [nr] 19/20, s. 59-85
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.bg.ug.edu.pl/index.php/schulz/article/view/10042 [dostęp: 9.09.2025 r.]
30. Funkcja dialogu w konstrukcji sytuacji tragicznej bohaterów „Popiołu i diamentu” Andrzeja Wajdy i „Pętli” Wojciecha J. Hasa / Małgorzata Jakubowska // Acta Universitatis Lodziensis. Folia Scientiae Artium et Litterarum. – [Z.] 7 (1998), s. 119-128
31. Gorczycy dwa ziarnka / Wojciech Jerzy Has ; rozm. przepr. Maria Malatyńska // Przekrój. – 2000, nr 20, s. 13-14
32. Gotycyzm… według Wojciecha Hasa : (niepublikowane fragmenty monografii twórczości Wojciecha Hasa „Zaszyfrowane w obrazie”) / Iwona Grodź // Prace Filologiczne. – T. 59 (2010), s. 303-333
* Dostępne w Internecie: https://bibliotekanauki.pl/articles/2012153 [dostęp: 9.09.2025 r.]
33. Has – in memoriam / Henryk Kluba // Kino. – 2001, nr 10, s. 52-53
34. Has nieśmiertelny / Anita Zuchora // Wprost. – 2010, nr 29, s. 102-104
35. Has : odmowa stereotypu / Grzegorz Kędzierski ; rozm.Anna Serdiukow // Kino. – 2024, nr 3, s. 60-64
36. Imaginarium doktora Hasa / Jan Topolski // Odra. – 2010, nr 7-8, s. 69-75
37. Klimaty i obsesje : fenomen Wojciecha J. Hasa / Jadwiga Has ; rozm. przepr. Konrad J. Zarębski // Kino. – 2010, nr 10, s. 58-59
38. Lalka bez ręki / Łukasz Maciejewski // Film. – 2010, nr 10, s. 58-60
* Kino Jerzego Hasa
39. Lalka w reżyserii Wojciecha J. Hasa – inspiracja tematem literackim / Piotr Skrzypek // Acta Universitatis Nicolai Copernici. Nauki Humanistyczno-Społeczne. Filologia Polska. – Z. 51 (1998), s. 127-148
40. „Marionetki” czyli jak zaczynał Wojciech Jerzy Has / Piotr Śmiałowski // Kino. – 2018, nr 8, s. 60-62
41. Między epiką, retoryką i poezją : „Rękopis znaleziony w Saragossie” / Krzysztof Lipka // Kwartalnik Filmowy. – Nr 17 (1997), s. 105-118
42. Między pamięcią a wyobraźnią / Wojciech J[erzy] Has ; rozm. Maria Kornatowska // Kino. – 1998, nr 3, s. 12-14
43. Misterium sztuki : o „Rękopisie znalezionym w Saragossie” Wojciecha J. Hasa / Iwona Grodź // Kwartalnik Filmowy. – R. 25, nr 45 (2004), s. 131-145
44. Mocne filmy i głębokie kompleksy : „Róża” Wojtka Smarzowskiego wobec „Jak być kochaną” Wojciecha J. Hasa / Agnieszka Morstin // Kwartalnik Filmowy. – R. 34, nr 77/78 (2012), s. 201-222
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/2862 [dostęp: 9.09.2025 r.]
45. Na krawędzi ruchu… śmierć? : dramat iluzji i deziluzji : strategie narracyjne w Lalce Wojciecha Jerzego Hasa (1968) / Iwona Grodź // Polonistyka. – 2025, nr 1, s. 4-9
46. Na początku była Księga… / Iwona Kolasińska // Kwartalnik Filmowy. – Nr 26/27 (1999), s. 244-255
47. Niezwykła podróż Baltazara Kobera / Tomasz Kolankiewicz // Kino. – 2024, nr 1/2, s. 66-69
48. Niewolnice rzeczywistości / Sara Nowicka // Kino. – 2025, nr 5, s. 14-17
* 100-lecie urodzin Wojciecha Hasa
49. O roli ironii w filmach Wojciecha Jerzego Hasa, a zwłaszcza w „Rękopisie znalezionym w Saragossie”, ze szczególnym odniesieniem do ironii romantycznej / Marcin Maron // Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio L, Artes. – Vol. 12, [z.] 1 (2014), s. 47-70
* Dostępne w Internecie: https://bibliotekanauki.pl/articles/634299 [dostęp: 9.09.2025 r.]
50. Obraz czasu w samotności : „Pętla” Wojciecha Jerzego Hasa / Waldemar Frąc // Kwartalnik Filmowy. – Nr 43 (2003), s. 104-107
* Dostępne w Internecie: http://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/3779 [dostęp: 9.09.2025 r.]
51. Obrona iluzji : o twórczości Wojciecha Hasa / Tadeusz Sobolewski // Film. – 1990, nr 5, s. 16-17
52. Od Ofelii do Felicji : arcydzieło odkryte na nowo (Jak być kochaną Wojciecha Jerzego Hasa) / Łukasz Maciejewski // Dekada Literacka. – 2010, nr 4/5, s. 216-221
53. Ofelia, Felicja, NN / Iwona Kurz // Dialog. – 2012, nr 3, s. 102-113
54. Osobliwa fotogeniczność : o „Pętli” Wojciecha Jerzego Hasa / Iwona Grodź // Kwartalnik Filmowy. – Nr 43 (2003), s. 108-129
* Dostępne w Internecie: http://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/3781 [dostęp: 9.09.2025 r.]
55. Peryferie ideologii : „patrząc z ukosa” na „Sanatorium pod klepsydrą” Wojciecha J. Hasa i „Monument” Jagody Szelc / Małgorzata Jakubowska // Studia Filmoznawcze. – T. 45 (2023), s. 107-130
* Dostępne w Internecie: https://wuwr.pl/sf/article/view/16312 [dostęp: 9.09.2025 r.]
56. Pętla po Europie / Piotr Litka // Kino. – 2020, nr 7, s. 36-38
* Wyjazdy zagraniczne Wojciecha Jerzego Hasa
57. „Pożegnania” : z czym się żegna Wojciech Jerzy Has? / Wojciech Świdziński // Kwartalnik Filmowy. – R. 29, nr 57/58 (2007), s. 65-72
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/3324 [dostęp: 9.09.2025 r.]
58. Prorok naszych snów / Piotr Wojciechowski // Kino. – 1995, nr 4, s. 18-21
* Sylwetka Wojciecha Hasa
59. Przestrzeń umykającego spojrzenia : Filmy Wojciecha Jerzego Hasa / Aleksandra Zagórska // Panoptikum. – 2003, nr 1, s. 65-71
60. Przygody ciała w „Sanatorium” Hasa, czyli o Schulzowskim świecie zmiennej materii / Joanna Walewska // Twórczość. – 2010, nr 7, s. 61-73
61. Rejony urojone / Janusz Wróblewski // Polityka. – 2025, nr 1, s. 98-99
62. Religia i film : stylizacje na język religijny w filmach Wojciecha Jerzego Hasa / Iwona Grodź // Studia Filmoznawcze. – [T.] 40 (2019), s. 187-200
* Dostępne w Internecie: https://wuwr.pl/sf/article/view/1641 [dostęp: 9.09.2025 r.]
63. Rękopis odkryty za granicą / Janusz Wróblewski // Polityka. – 2010, nr 52, s. 120-121
64. Rękopis znaleziony w szufladzie historii / Piotr Korczyński // Mówią Wieki. – 2024, nr 11, s. 72-75
65. Sanatorium czasu : kilka uwag o pośrednictwie kina w doświadczaniu czasu / Waldemar Frąc // Fraza. – 1999, nr 2/3, s. 211-217
* „Sanatorium pod Klepsydrą”
66. Sanatorium doktora Hasa / Piotr Wojciechowski // Film. – 1997, nr 12, s. 126-130
67. „Sanatorium pod klepsydrą” Wojciecha Jerzego Hasa w kontekście tradycji judaistycznej / Małgorzata Burzyńska-Keller // Kwartalnik Filmowy. – 2000, nr 29/30, s. 154-164
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/4241 [dostęp: 9.09.2025 r.]
68. „Sanatorium Pod Klepsydrą” Wojciecha Jerzego Hasa : rola barw w koncepcji plastycznej filmu / Monika Kosteczko // Pamiętnik Sztuk Pięknych. – 2001, nr 1, s. 47-56
69. „Szyfry” / Marcin Maron // Kwartalnik Filmowy. – R. 29, nr 57/58 (2007), s. 46-64
70. Szloch egotysty / Tadeusz Sobolewski // Kino. – 1986, nr 8, s. 11-14
* Zawiera rec. filmu: Osobisty pamiętnik grzesznika / reż. Wojciech J. Has
71. Sztuka wierności własnej wierności : „Sanatorium pod Klepsydrą” / Anne Guérin Castell ; tł. Grażyna Stryszowska // Kwartalnik Filmowy. – Nr 18 (1997), s. 105-116
72. Świat według Hasa / Maria Kornatowska // Kino. – 2010, nr 4, s. 34-36
73. „Traktat o Manekinach” według Bruno Schulza i Wojciecha Hasa / Małgorzata Burzyńska-Keller // Kwartalnik Filmowy. – Nr 31/32 (2000), s. 106-115
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/4204 [dostęp: 9.09.2025 r.]
74. Tylko dwie sceny : wizja galicyjskiego miasteczka w „Sanatorium pod klepsydrą” Wojciecha Jerzego Hasa : fragm. / Piotr Litka // Kwartalnik Filmowy. – Nr 43 (2003), s. 130-135
* Dostępne w Internecie: http://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/3782 [dostęp: 9.09.2025 r.]
75. Umieranie koloru / Katarzyna Taras // Kino. – 2025, nr 5, s. 18-21
* Współpraca Wojciecha Jerzego Hasa z operatorami
76. W hołdzie Wojciechowi Jerzemu Hasowi / Andrzej Bukowiecki // Magazyn Filmowy. – 2023, nr 7/8, s. 66-67
77. Wartość milczenia / Robert Piłat // Kwartalnik Filmowy. – Nr 29/30 (2000), s. 10-19
* O filmie „Pociąg” Jerzego Kawalerowicza i „Pożegnania” Wojciecha Hasa
78. Wojciech Has – artysta osobny / Andrzej Szpulak // Kino. – 2000, nr 11, s. 44-47
79. Wojciech Jerzy Has – reżyser wierzący w obraz / Piotr Skrzypczak // PAL Przegląd Artystyczno-Literacki. – 2002, nr 9, s. 89-93
80. Wrażliwy mistrz obrazu : Wojciech Jerzy Has / Michał Stępniak // Kronika Miasta Łodzi. – 2010, [z.] 4, s. 49-53
81. Wstęga Möbiusa jako czasoprzestrzeń dzieła filmowego : Na przykładzie „Pętli” Wojciecha Hasa i „Zabicia ciotki” Grzegorza Królikiewicza / Seweryn Kuśmierczyk // Kwartalnik Filmowy. – Nr 29/30 (2000), s. 20-41
* Dostępne w Internecie: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/kf/article/view/4234 [dostęp: 9.09.2025 r.]
82. Wybrane aspekty doświadczania śmierci poprzez przedmiot w filmach Wojciecha Jerzego Hasa / Andrzej Szwast // Fraza. – 2003, nr 3, s. 215-223
83. Z Hasem w jego labiryncie / Mieczysław Kuźmicki // Magazyn Filmowy. – 2025, nr 7/8, s. 10-11
84. Zagadka Wojciecha Hasa czyli Has nieosiągalny / Maria Kornatowska // Kino. – 2010, nr 9, s. 36-38
85. „Zapach więdnących kulis”, czyli o „Sanatorium pod Klepsydrą” i „Sklepach Cynamonowych” Brunona Schulza oraz ich filmowej adaptacji autorstwa Wojciecha Jerzego Hasa / Magdalena Link-Lenczowska // Bez Porównania. – 2006, nr 3, s. 121-162
86. Zaszyfrowane w dźwiękach… : muzyka w filmach Wojciecha Hasa / Iwona Grodź // Res Facta Nova. – Nr 15 (2014), s. 187-207
87. Zaszyfrowane w obrazie : (kabała w „Rękopisie znalezionym w Saragossie” Wojciecha J. Hasa) / Iwona Grodź // A Akcent. – 2003, nr 3, s. 171-178
Zob. też: Rękopis znaleziony w Saragossie [film] / reż. Wojciech J. Has / Lektury szkolne
Oprac. Anna Zacłona
Wydział Informacji, Bibliografii i Udostępniania Zbiorów
PBW w Opolu
