Z okazji 9 edycji Narodowego Czytania zapraszamy do obejrzenia afiszy teatralnych z kolekcji Biblioteki Narodowej oraz ilustracji autorstwa Jana Marcina Szancera do dramatu Juliusza Słowackiego ze zbiorów PBW w Opolu.
Afisz –zaliczamy do akcydensów informacyjnych. Jest to druk jednostronny, raczej dużego formatu, o charakterze informacyjnym, propagandowym lub reklamowym, służący do umieszczania w stałych, publicznych miejscach (rozklejany, umieszczany w witrynach). Przekazuje informacje przy użyciu tekstu, unikając urozmaiceń artystycznych.
Najpopularniejszy stał się afisz teatralny, który następnie stał się inspiracją do powstania plakatu. Afisz tym różni się od plakatu, że jego głównym celem jest przekaz treści, a nie wywołanie skojarzeń myślowych lub odczuć artystycznych, dlatego nie zawiera ani skomplikowanych kompozycji literniczych, ani też rozbudowanych form graficznych. Afisze, mimo że są drukami ulotnymi, mają często charakter seryjny, a wtedy ich forma graficzna winna być ujednolicona, aby były łatwo rozpoznawalne w miejscach publicznych lub w otoczeniu innych afiszy i plakatów. W czasach tradycyjnego zecerstwa do druku afiszy stosowane były specjalne czcionki – tzw. czcionki afiszowe, Również kroje tych czcionek były zoptymalizowane pod kątem czytelności ich z większej odległości. Afisze powinny być drukowane na papierze produkowanym specjalnie do tych celów, tzw. papierze afiszowym, który jest odporny na działanie czynników atmosferycznych.
Jak podaje Zbigniew Raszewski, pierwsze wzmianki o afiszu na ziemiach polskich mamy z XVII wieku, kiedy to Kolegium Jezuickie zapraszało protestanckich mieszkańców Gdańska na przedstawienie teatralne, wysyłając na ulice heroldów i rozlepiając afisze. Nie była to jednak wtedy stała ani typowa dla teatrów szkolnych praktyka. Afisz teatralny najwcześniej rozpowszechnił się na ulicach Warszawy w pierwszej połowie XVIII wieku, wraz z pojawieniem się w Polsce teatru publicznego i zawodowego. Przedstawienia, grane w Operalni, były każdorazowo zapowiadane przez oddzielny afisz, składany i odbijany przed przedstawieniem. Afiszer roznosił druki rano do warszawskich kawiarni, rozklejał na rogach ulic, wieszał u wejścia do teatru (ten ostatni rozpoznajemy bez problemu po czworokątnym otworze u góry karty, powstałym po nabiciu afisza na metalowy bolec). Z dużą starannością podawano wtedy datę dzienną przedstawienia, by wykluczyć pomyłkę. Afisz dzienny, na usługach polskiego teatru pojawił się w 1765 roku, w dzień powstania Teatru Narodowego (19 XI), z siedzibą w Operalni. Od tej pory teatr często zobowiązywany był przez władze do kolekcjonowania i przechowywania tomów z afiszami dziennymi.
Ilustracje Jana Marcina Szancera do „Balladyny”
Dramaty / Juliusz Słowacki ; wstępem poprzedził Stefan Treugutt ; il. Jan Marcin Szancer. Warszawa : Państwowy Instytut Wydawniczy, [1955]. – 513, [3] s., [12] k. tabl. : il. ; 30 cm.
