Zestawienie bibliograficzne w wyborze „Kibice. Kibicowanie” gromadzi piśmiennictwo z lat 2010-2018 i składa się ze 100 opisów bibliograficznych. Bibliografia została sporządzona na podstawie baz danych Pedagogicznej Biblioteki Wojewódzkiej w Opolu oraz baz Biblioteki Narodowej.
Materiał bibliograficzny uporządkowany został alfabetycznie, z podziałem na wydawnictwa zwarte i artykuły w czasopismach. Książki dostępne w PBW w Opolu oznaczone są sygnaturami.
Książki:
1. Aborygeni i konsumenci : o kibicowskiej wspólnocie, komercjalizacji futbolu i stadionowym apartheidzie / Dominik Antonowicz, Radosław Kossakowski, Tomasz Szlendak. – Warszawa : Wydawnictwo IFiS PAN, 2015. – 322, [2] s. ; 24 cm.
2. Aktywacja kibiców online w nowoczesnym sponsoringu / Jan Chłapowski // W : Marketing sportowy : wyzwania i możliwości / redaktorzy Piotr Godlewski, Piotr Matecki. – Poznań : SportWin, 2016. – S. 37-45
3. Boże chroń fanatyków : wartości deklarowane przez kibiców w oprawach meczowych / Katarzyna Gileta-Klępka // W : Idee i wartości w języku i kulturze / red. nauk. Iza Matusiak-Kempa, Alina Naruszewicz-Duchlińska. – Olsztyn : Instytut Filologii Polskiej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego, 2015. – S. 139-151
4. Cechy przywódcy kibiców / Łukasz Malinowski // W : Edukacja a rynek pracy : student a praca / redakcja naukowa Sławomir Kowalski, Anna Schulz. – Płock : Wydawnictwo Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej, 2015. – S. 243-249
5. Chuligani a kultura futbolu w Polsce / Przemysław Piotrowski. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe PWN, 2012. 167, [1] s. ; 21 cm.
6. Chuligaństwo futbolowe w Polsce : studium z zakresu kontroli społecznej zjawiska / Edyta Drzazga. – Warszawa : Wydawnictwo Naukowe Scholar, 2016. — 281 s. : il. ; 24 cm.
M 054564 (Brzeg)
7. Chuligaństwo stadionowe : studium kryminologiczne / Piotr Chlebowicz. – Warszawa : Wolters Kluwer Polska, 2009. – 238, [1] s. ; 22 cm. – (Monografie – Wolters Kluwer Polska, 1897-4392)
8. Chuligaństwo stadionowe : symbole i gesty na polskich stadionach / Justyna Jurczak. – Szczytno : Wydawnictwo Wyższej Szkoły Policji, 2011. – 72 s. : il. kolor. ; 24 cm.
9. Dziecięcym okiem o prawach kibica : kilka refleksji wokół multimedialnej lekcji “Kibicu! Poznaj stadionowe prawa…” / Diana Jagodzińska // W : Przestrzenie spotkania : tom dedykowany Profesor Ewie Jaskółowej w czterdziestolecie pracy naukowej i dydaktycznej / redakcja naukowa Karolina Jędrych, Danuta Krzyżyk, Magdalena Ochwat, Małgorzata Wójcik-Dudek. – Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2018. – S. 411-424
10. Efekty zaangażowania kibiców klubów sportowych w mediach społecznościowych / Szczepan Kościółek // W : Marketing XXI wieku / redakcja naukowa Olga Smalej.Lublin : Wydział Ekonomiczny Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2017. – S. 177-187
11. Fani-chuligani : rzecz o polskich kibolach : studium socjologiczne / Jerzy Dudała. – Warszawa : “Żak”, cop. 2004. 233, [1] s. ; 21 cm.
M 60572 (Kędzierzyn-Koźle), M 193005 (Opole)
12. Jungowskie inspiracje nauczycielskiej narracji o kibicach / Piotr Skuza. – Gdynia ; Lublin : [Wydawnictwo Episteme], 2016. – 258 stron ; 24 cm.
13. Kibice / Radosław Kossakowski // W : Socjologia sportu / redakcja naukowa Honorata Jakubowska, Przemysław Nosal. – Warszawa; Wydawnictwo Naukowe PWN, 2017. – S. 47-59
M 216338 M 216339 (Opole)
14. Kibice i pseudokibice : turyści specyficzni / Krzysztof Prendecki // W : Podróże i turystyka w perspektywie społecznej, filozoficznej i pedagogicznej : człowiek w globalizującym się społeczeństwie. T. 2. / red. nauk. Joanna Wyleżałek ; Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych w Warszawie. – Warszawa : Wyższa Szkoła Turystyki i Języków Obcych, 2014. – S. 159-177
15. Kibicowskie turnieje sztuk walki : o osobliwych relacjach kultury fizycznej, subkultury i turystyki / Tomasz Sahaj // W : Inspiracje sportem w turystyce kulturowej : praca zbiorowa / pod red. nauk. Marka Kazimierczaka. – Poznań : Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego. [Dział Wydawnictw], 2016. – S. 104-117
16. Modern futbol a świat kibiców : interdyscyplinarne studia nad kulturą futbolu / pod red. Radosława Kossakowskiego, Jakuba Kurowskiego i Jakuba Nowakowskiego. – Pszczółki : Wydawnictwo Orbis Exterior, 2015. – 271 s. ; 21 cm.
17. Od chuliganów do aktywistów? : polscy kibice i zmiana społeczna / Radosław Kossakowski. – Kraków : Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, copyright 2017. – 253 strony ; 21 cm.
18. Piłkarscy ultras : na przykładzie argentyńskich barras bravas : (zjawisko kibicowania we współczesnej Argentynie) / Agnieszka Maria Kita. – Łódź : Księży Młyn Wydawniczy Michał Koliński. Oddział Publikacji Zleconych, 2013. – 124 s. : il. (w tym kolor.) ; 24 cm.
19. Polski kibic piłkarski jako osobowość autorytarna? / Michał Jasny // W : Kultura fizyczna a osobowość : praca zbiorowa / pod redakcją naukową Zbigniewa Dziubińskiego i Krzysztofa W. Jankowskiego ; Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej. – Warszawa : Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego : Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, 2017. – S. 230-238
20. Potomkowie Hooligana – szalikowcy : społeczno-kulturowe źródła agresji widowni sportowych / Radosław Kowalski. – Toruń : Wydaw. Adam Marszałek, 2000. 68 s., [5] s. tabl. : il. (w tym kolor.) ; 24 cm.
21. Przyśpiewka kibicowska : próba opisu gatunku / Katarzyna Gileta-Klępka // W : Porozmawiajmy o gatunkach artystycznych i użytkowych / pod red. Ewy Bulisz, Marii Wojtak. – Lublin : Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, 2015. – 219 s. : il. ; 24 cm.
22. Pseudokibice versus grupy dyspozycyjne : ujęcie historyczno-społeczne / Tomasz Sahaj // W : Grupy dyspozycyjne wobec zagrożeń bezpieczeństwa państwa / pod redakcją Jana Maciejewskiego, Małgorzaty Stochmal i Zdzisława Ludziejewskiego. – Wrocław : Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, 2016. – S. 193-208
23. Równi czy różni? : o osobowości kibiców drużyn piłkarskich i reprezentacji narodowej / Tomasz Janus // W : Kultura fizyczna a osobowość : praca zbiorowa / pod redakcją naukową Zbigniewa Dziubińskiego i Krzysztofa W. Jankowskiego ; Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej. – Warszawa : Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego : Salezjańska Organizacja Sportowa Rzeczypospolitej Polskiej, 2017. – S. 122-128
24. Socjodemograficzne uwarunkowania zachowań agresywnych subkultury szalikowców sekcji piłkarskich Radomiaka Radom i Legii Warszawa : praca zbiorowa / pod red. Mieczysława Kolejwy. – Radom : Politechnika Radomska. Wydawnictwo, cop. 2011. – 170 s. : il. (w tym kolor.) ; 24 cm. – (Monografie – Politechnika Radomska im. Kazimierza Pułaskiego, 1642-5278 ; nr 160)
25. Społeczno-edukacyjne funkcje stref kibica / Inga Maruszyńska // W : Sport i olimpizm w edukacji dzieci i młodzieży – polskie tradycje i nowoczesne tendencje = Sport and olympism in the education of children and teenagers – Polish traditions and modern trends / redakcja naukowa Jerzy Nowocień, Krzysztof Zuchora ; Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego w Warszawie, Polska Akademia Olimpijska, Fundacja “Centrum Edukacji Olimpijskiej”. – Warszawa : Akademia Wychowania Fizycznego Józefa Piłsudskiego, 2016. – S. 210-218
26. UEFA Euro kibic we Wrocławiu – kibice konsumenci na tle fanów piłkarskich tradycyjnego typu / Stanisław Kamykowski // W : Społeczeństwo, sport, edukacja / pod red. Barbary Wiśniewskiej-Paź i Piotra Wróblewskiego. – Katowice : Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, 2016. – S. 79-96
M 216424 C 216397 (Opole)
27. Widowisko sportowe – studium agresji : uwarunkowania zachowań agresywnych kibiców piłki nożnej / Alicja Gorący ; Wyższa Szkoła Kultury Fizycznej i Turystyki im. Haliny Konopackiej w Pruszkowie. – Pruszków : Wydawnictwo Naukowe WSKFiT, 2009. – 140 s. ; 24 cm.
28. Wulgaryzmy w języku kibiców polskich, czyli “Polska grać, k… mać!” / Agnieszka Dokowicz. – Poznań : Wydawnictwo Naukowe Silva Rerum, 2015. – Wyd. 2., zm. i uzup. – 146 s. : il. ; 24 cm.
29. Znaczenie komunikacji w kontekście społeczno-kulturowych uwarunkowań agresywnych zachowań widowni sportowej / Marek Zawartka // W : Oblicza komunikacji : bariery, zaburzenia, możliwości / [redakcja] Iwona Klonowska-Senderska, Karina Szafrańska. – Warszawa : K2Lider.eu, 2011. – S. 128-140
Artykuły w czasopismach:
30. Agresja na piłkarskich stadionach problemem współczesnego sportu / Andrzej Soroka // Roczniki Naukowe Wyższej Szkoły Wychowania Fizycznego i Turystyki w Białymstoku. – 2015, nr 1, s. 64-72
31. Agresja w sporcie z perspektywy socjologicznej / Zbigniew Dziubiński // Sport Wyczynowy. – 2007, nr 1-3, s. 75-81
32. Aktorzy, kreatorzy, konsumenci widowiska sportowego : rzecz o polskich klubowych kibicach piłkarskich / Marta Pikora // Studia Socjologiczne. – 2013, nr 3, s. 151-173
* Typologia kibiców piłkarskich na przykładzie klubu Polonia Warszawa
33. Aktywność i obszary działania organizacji kibicowskich / Zygmunt Waśkowski, Karolina Jańczuk // Handel Wewnętrzny. T. 3 (2012), s. 188-196
34. Aktywność stadionowa kibicowskich grup “ultras” jako przejaw specyficznej komunikacji społecznej / Tomasz Sahaj // Kultura i Społeczeństwo. – 2012, nr 3, s. 27-49
35. Alkohol, doping farmakologiczny a agresja kibiców piłkarskich / Adam Bieleniewicz // Świat Problemów. – 2007, nr 6, s. 19-24
36. Antropologia stadionu / Andrzej Pawłucki // Humanistyka i Przyrodoznawstwo. – [T.] 8 (2002), s. 109-120
37. Antysemityzm stadionowy : analiza i interpretacja zjawiska / Marek Kucia, Bogna Wilczyńska // Kultura i Społeczeństwo. – 2014, nr 4, s. 171-200
38. “Atrakcje wyjazdowe”, czyli “w obydwie strony bez wahadła” : o słownictwie kibiców piłkarskich / Witold Kieraś // Socjolingwistyka. – [T.] 24/25 (2010/2011), s. 119-134
39. Autoportret kibica na przykładzie wybranych utworów muzycznych fanów Pogoni Szczecin / Małgorzata Kawińska-Pniak // Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska. Sectio FF, Philologiae. – Vol. 35, [nr] 1 (2017), s. 193-204
40. Chuligaństwo czy figuracja w procesie cywilizowania? : recepcja szkoły Leicester a świat polskich kibiców piłkarskich / Radosław Kossakowski // Kultura i Społeczeństwo. – 2015, nr 1, s. 159-180
41. Chuligaństwo stadionowe jako samodzielne zjawisko społeczne i przedmiot regulacji prawnych : zarys problematyki / Joanna Sochacka // Archiwum Kryminologii. – T. 32 (2010), s. 223-247
42. Definicja i zakres pojęcia “chuligaństwo stadionowe” / Dominik Morgała // Prokuratura i Prawo. – 2012, [nr] 7/8, s. 78-88
43. Doświadczenie czarnego łabędzia, mity logiczne i okręt Tezeusza : trzy mechanizmy wytwarzania i wzmacniania zbiorowej tożsamości kibiców / Przemysław Nosal, Radosław Kossakowski // Kultura i Społeczeństwo. – 2017, nr 2, s. 3-28
44. Football Casuals / Bartosz Wróbel // Fronda. – Nr 68 (2013), s. 156-164
* Kibice – Wielka Brytania
45. Futbol – druga religia Włochów / Piotr Kowalczuk // Przegląd Powszechny. – R. 124, nr 2 (2007), s. 126-135
46. Futbolowe ziarnko pieprzu : piłka nożna: “świecka religia” Hiszpanów / Tomasz Wołek // Tygodnik Powszechny. – 2003, nr 18, s. 13
47. Gra obok gry – widowisko piłkarskie jako zjawisko generujące wspólnotę ludyczną / Albert Jawłowski // Societas Communitas. – 2006, nr 1, s. 243-258
48. Graffiti jako przejaw aktywności kibiców w przestrzeni miejskiej : przykład Poznania / Emilia Bogacka, Anna Siniecka // Rozwój Regionalny i Polityka Regionalna. – Nr 37 (2017), s. 77-86
49. Jakie zbawienie daje Cracovia? : duchowo-transgresyjny wymiar piłki nożnej / Zbigniew Pasek // Konteksty. – 2012, nr 3-4, s. 104-114
50. Kibice i pseudokibice : analiza zjawiska chuligaństwa stadionowego / Tomasz Sahaj // Sport Wyczynowy. – 2002, nr 7-8, s. 71-81
51. Kibice jako wspólnota niewidzialnej religii / Dominik Antonowicz, Lukasz Wrzesiński // Studia Socjologiczne. – 2009, nr 1, s. 115-149
52. Kibice Lecha Poznań a władze miasta : rekontekstualizacja toposów populistycznych w nowych i starych mediach / Małgorzata Fabiszak, Marta Gruszecka, Anna Weronika Brzezińska // Kultura i Społeczeństwo. – 2017, nr 2, s. 63-84
53. Kibice niepełnosprawni na stadionach piłkarskich : refleksje po Euro 2012 / Tomasz Sahaj // Sport Wyczynowy. – 2012, nr 3, s. 99-108
54. Kibice sportowi – z perspektywy pedagogiki społecznej / Małgorzata Turska // Sport Wyczynowy. – 2011, nr 1, s. 67-75
55. Kibicowanie, czyli nieopisana magia / Jerzy Dudała // Śląsk. – 2007, nr 4, s. 26-30
56. Kibicowanie futbolowe : religia i socjologia sportu / Tomasz Sahaj // Studia Socjologiczne. – 2009, nr 3, s. 137-161
57. Kibicowanie jako cel wychowania fizycznego / Krzysztof Kultys // Wychowanie Fizyczne i Zdrowotne. – 2017, nr 4, s. 32-37
58. Kibicowanie na zdrowie? : serce kibica jak serce piłkarza / Katarzyna Pinkosz // Do Rzeczy. – 2016, nr 26, s. 38-39
59. Kibole w tunikach / Agnieszka Krzemińska // Polityka. – 2012, nr 19, s. 71-73
* Kibice w starożytności
60. “Kibole” wyklęci w poszukiwaniu autentyczności : próba rekonstrukcji polityki tożsamości polskich kibiców / Radosław Kossakowski // Kultura Współczesna. – 2015, nr 1, s. 30-45
61. Kobiety i “kobiecość” w dyskursie o Euro 2012 / Honorata Jakubowska // Czas Kultury. – 2012, nr 1, s. 34-46
62. Kobiety i piłka nożna / Honorata Jakubowska // Czas Kultury. – 2006, nr 2, s. 28-38
63. Kobiety, które kochają siatkarzy / Paulina Socha-Jakubowska // Wprost. – 2014, nr 36, s. 26-30
64. Kobiety na boisku i widowni / Tomasz Sahaj // Sport Wyczynowy. – 2006, nr 5-6, s. 47-54
65. Kwestie nacechowania w języku sportu / Krzysztof Polok // Słowo. – Nr 3 (2012), s. 149-167
66. Media jako pośrednik w ralacji kibic-społeczeństwo : ujęcie teoretyczne oraz raport z przeprowadzonych badań / Rafał Bałdyga // Policja. – Vol. 18, iss. 4 (2017), s. 73-79
67. Motywacja osiągnięć a agresja u kibiców piłkarskich / Jan F. Terelak, Wiktor Łukojć // Kultura Fizyczna. – 2007, nr 7-8, 1-12
68. Naród na murawie / Krzysztof Jaskułowski ; rozm. przepr. Joanna Podgórska // Polityka. – 2018, nr 23, s. 36-37
* Wpływ piłki nożnej na poczucie tożsamości narodowej
69. Nienawiść na tle etnoreligijnym a futbol w Szkocji : przypadek Celticu Glasgow oraz Glasgow Rangers / Roman K. Zaczkiewicz // Lud. – T. 90 (2006), s. 139-154
70. O identyfikacji młodzieży z subkulturą kibiców piłkarskich / Krzysztof Sawicki, Karol Konaszewski // Pedagogika Społeczna. – 2014, nr 1, s. 143-155
71. Odradzanie się regionalnej tożsamości : na przykładzie społecznego otoczenia klubu piłkarskiego “Zagłębie” Sosnowiec / Paweł Ćwikła // Studia Socjologiczne. – 2017, nr 2, s. 109-135
72. Ogrywając Canarinhos : piłka nożna i gry komputerowe / Mirosław Filiciak // Czas Kultury. – 2006, nr 2, s. 47-57
73. Patriotyzm w polu karnym / Waldemar Kuligowski // Czas Kultury. – 2003, nr 5, s. 4-10
74. “Piekielnie sympatyczni”, “aniołki jak diabli”, czyli o motywach religijnych na flagach kibiców piłkarskich / Łukasz Bieszke // Język, Szkoła, Religia. – T. 8, nr 2 (2013), s. 60-66
75. Piknicy, ultrasi i chuligani – wewnętrzne zróżnicowanie grupy subkulturowej kibiców piłkarskich w Polsce / Maciej Soliński // Studia Humanistyczne. – T. 4 (2006), s. 89-105
76. Piłka nożna w uścisku rynku? : społeczne konsekwencje komercjalizacji futbolu w narracjach kibiców Lechii Gdańsk oraz FC Twente / Radosław Kossakowski, Tomasz Szlendak, Dominik Antonowicz // Kultura i Edukacja. – 2012, nr 3, s. 216-242
77. Piłkarz jako marka i peryferyjny kibic jako aborygen : o wybranych społecznych konsekwencjach komercjalizacji sportu / Dominik Antonowicz, Tomasz Szlendak, Radosław Kossakowski // Kultura i Społeczeństwo. – 2012, nr 3, s. 3-26
78. Piłkarz – młody bóg czy ofiara ponowoczesności / Krzysztof Uściński // Odra. – 2017, nr 12, s. 24-30
79. Planeta kibiców : futbol wyjaśnia świat / Michał Okoński // Tygodnik Powszechny. – 2010, nr 24, s. 3-5
80. Polska – Polska 1:0 : życie futbolowe dzikich : badania terenowe nad zachowaniami kibiców / Mariusz Czubaj // Kultura Popularna. – 2006, nr 3, s. 33-39
81. Polskie fanki w męskim świecie kibiców : problemy badawcze, stan wiedzy i najważniejsze kategorie analizy / Honorata Jakubowska, Radosław Kossakowski, Dominik Antonowicz // Kultura i Społeczeństwo. – 2017, nr 2, s. 43-62
82. Poprawki do ustawki / Marcin Piątek // Polityka. – 2017, nr 7, s. 92-93
* Sojusze wśród kibiców klubów piłkarskich
83. Postfutbolowa pedagogika i jej aplikcje w analizie edukacyjnych zjawisk / Bogusław Śliwerski // Studia Edukacyjne. – Nr 44 (2017), s. 7-22
84. Poza meczem : zagadnienie piłki nożnej w polskiej sztuce współczesnej / Przemysław Strożek // Konteksty. – 2012, nr 3-4, s. 282-293
85. Proces strukturyzacji i instytucjonalizacji świata społecznego kibiców piłkarskich i jego konsekwencje / Jacek Burski // Kultura i Społeczeństwo. – 2017, nr 2, s. 29-42
86. Przestępczość stadionowa : stara Hydra, nowe głowy / Robert Zimniak // Studia Prawnicze. – 2017, nr 1, s. 141-158
87. Przyśpiewki kibicowskie w folklorze zielonogórskich kibiców żużlowych / Maria Roszak // Filologia Polska. – R. 3 (2017), s. 439-450
88. Radykalizm i ekstremizm polityczny w ruchach kibiców piłkarskich / Rafał Chwedoruk // Społeczeństwo i Polityka. – 2011, nr 3, s. 54-81
89. Rola sacrum w języku piosenek polskich kibiców piłki nożnej / Izabela Kępka // Język Polski. – 2015, z. 3, s. 270-281
90. “Rycerze czarnego toru” : wizerunek żużowlowca-rycerza utrwalony w języku i twórczości kibiców / Maria Roszak // Filologia Polska. – T. 1 (2015), s. 131-141
91. Spotkałem również prawdziwych kibiców / Michał Białoński // Tygodnik Powszechny. – 2007, nr 46, s. 5
92. Stadion jako metafora polis / Piotr Bartula // Arcana. – 2010, nr 5, s. 52-60
93. Subkultura “szalikowców” a bezpieczeństwo imprez sportowych / Stanisław Zakrzewski // Przegląd Strategiczny. – Nr 2 (2013), s. 239-252
94. Symbole i gesty na polskich stadionach / Justyna Jurczak // Policja. – 2010, [nr] 2, s. 44-48
95. Symbolika występująca na polskich stadionach piłkarskich / Justyna Jurczak // Bezpieczeństwo. – 2011, nr 3, s. 27-36
96. Świat według kibola : rozmowa z anonimowym kibicem ultrasem, autorem książki “Fanatycy : futbol na śmierć i życie”, w której opisuje własne środowisko / Marcin Piątek // Polityka. – 2017, nr 41, s. 100-101
97. “Święta wojna” klasy średniej : “industrialna kultura” kibicowania klubom piłki ręcznej wobec wolnorynkowej nostalgii / Mateusz Grodecki // Studia Socjologiczne. – 2016, nr 4, s. 305-331
98. Torcidas / Maciej Rożalski // Konteksty. – 2012, nr 3-4, s. 131-134
* Brazylijscy kibice piłki nożnej
99. Włoskie wojny futbolowe / Piotr Kowalczuk // Do Rzeczy. – 2014, nr 21, s. 72-74
100. Zachowania kibiców footbolowych oraz gry hazardowe jako kategorie “agon” i “alea” w świetle koncepcji zabawy Rogera Caillois’a / Sylwester Bębas // Zabawy i Zabawki. – R. 13 (2015), s. 125-145
Oprac. Anna Zacłona
Wydział Informacji, Bibliografii i Udostępniania Zbiorów, PBW w Opolu
